Sneller dan je denkt is het alweer oud en nieuw. De traditionele tijd van oliebollen, mensen rond de haard én vuurwerk. Vuurwerk is mooi om te zien, maar heeft ook zeker een schaduwkant. Zo moeten hulpdiensten zich tijdens de jaarwisseling soms een weg banen door ware ‘vuurwerkwijken’. De Onderzoeksraad voor Veiligheid pleit daarom voor een landelijk verbod op vuurpijlen en knalvuurwerk. Ook oogartsen en de politie pleiten daar voor. Tot nu zonder gehoor: de regering laat vuurwerkbeleid over aan gemeenten. Die hebben verschillende opties. De een onderzoekt of inwoners een vuurwerkvrije zone willen afspreken. De ander kijkt of een centrale vuurwerkshow helpt om mensen minder vuurwerk te laten afsteken. In dit artikel deel ik verschillende ervaringen en tips om van de komende jaarwisseling (weer) een feest te maken.

Tip 1: Verplicht vuurwerkvrije zones werken alleen als er draagvlak en geld is

In 2018 hadden 72 gemeenten een of meer vuurwerkvrije zones. In Leiden, Alkmaar, Dordrecht , Hilversum en deels in Vlaardingen was zelfs het hele centrum vuurwerkvrij. Amsterdam, Westvoorne, Maassluis en Schiedam willen ook deze weg inslaan. De gemeenteraad van Apeldoorn wil zelfs een algeheel verbod op het afsteken van vuurwerk bij de jaarwisseling van 2020-2021. Burgemeester Bruls (Nijmegen) schafte de verplicht vuurwerkvrije zones echter af na gesprekken met en een peiling onder en protesten van inwoners. Ook in Enschede werden de verplicht vuurwerkvrije zones na twee jaar weer geschrapt; de gemeente kon de jaarlijkse €50.000 niet meer vrijmaken. De gemeente Veenendaal berekende de kosten van handhaving van vuurwerkvrije zones op € 20.000, en dat bleek ongeveer evenveel te zijn als de jaarlijkse kosten van de vuurwerkschade.

Tip 2: Voer alleen vuurwerkverboden in op speciale plaatsen

In plaats van grote stappen op weg naar grote vuurwerkvrije gebieden, kun je overlast ook op kleine schaal beperken. Bijvoorbeeld rond ziekenhuizen, bejaarden- en verplegingstehuizen, scholen, kinderdagverblijven, hospices, hondenuitlaatgebieden, dierenasielcentra en kinderboerderijen. En in fietstunnels; juist daar knalt het vuurwerk ‘lekker hard’. De oproep van burgemeester Naafs (Utrechtse Heuvelrug) met jongeren in de hoofdrol, appelleert aan een breed gevoelen in de samenleving om de meest kwetsbaren te ontzien in de oudejaarsnacht. En dan hebben we het niet eens gehad over de bange kat of hond, die zich uren onder het bed verstopt vanaf de eerste knal……

Tip 3: Vraag aan inwoners of ze vrijwillige vuurwerkvrije zones willen

Om de jaarwisseling plezierig te houden kunnen inwoners samen een vuurwerkvrije zone inrichten. De gemeenten Den Haag, Almere, Borne, Oegstgeest, Weert, Delft en Delfzijl experimenteerden afgelopen jaarwisseling met vuurwerkvrije zones op vrijwillige basis. Bewoners handhaven de zones zelf. In Hilversum kwam het niet zo ver, omdat bewoners bang waren voor ruzie op straat. In Enschede kunnen inwoners – op individuele basis of met de buurt – een poster achter hun raam plakken met ‘HIER GEEN VUURWERK AFSTEKEN’. Onder andere de gemeente Rijswijk peilde de animo voor vrijwillige vuurwerkvrije zones met behulp van een flitspeiling via social media en lokale media. Meer dan 1.200 mensen deden hun zegje, resulterend in een duidelijk draagvlak voor zones op vrijwillige basis én handvatten voor de aanpak daarvan. Hetzelfde gebeurde in de gemeente Velsen, met eveneens grote steun.

Tip 4: Organiseer een eindejaarsshow als je voldoende draagvlak bij inwoners én ondernemers hebt

Om van de jaarwisseling een feestje voor iedereen te maken kan de gemeente zelf een centrale show organiseren. Volgens onderzoek van EenVandaag ziet 57% van de bevolking dat graag gebeuren. Meer specifiek vroegen ook Utrecht en Almere hun inwoners ernaar. Het bleek een goed idee. Wel zijn er randvoorwaarden zoals veilig vervoer ernaar toe. Om de kosten te drukken kan bovendien gekeken worden naar sponsoring of samenwerking met buurtgemeenten. Gemeenten als Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht organiseren een gezamenlijke vuurwerkshow.

Tip 5: Communiceer helder en breed

Wat het vuurwerkarrangement in je gemeente ook is, communiceer het via online én offline kanalen. Zo zet Den Haag jaarlijks alle do’s en don’ts voor vuurwerk handig op een rijtje op de website en sociale media. Ook over het bestaan van vuurwerkvrije zones weten veel inwoners vaak nog weinig. Een publiekscampagne in de openbare ruimte kan helpen om de bekendheid daarvan te vergroten. Breng zoals Enschede hierbij een positieve boodschap: ‘Wij kunnen met zijn allen een fijn oud en nieuw vieren waarbij iedereen het naar zijn zin heeft’. Een bewonersavond over een prettige jaarwisseling brengt niet alleen ideeën op voor de gemeente, maar brengt bovendien de bewustwording op gang.

Tip 6: Zet jongeren in om jongeren te bereiken

Richt je communicatie scherp en pas de communicatie aan naar de doelgroep. Jaarlijkse presentaties op basisscholen kunnen kinderen leren verantwoord om te gaan met vuurwerk en hun buurt. In de praktijk blijken verschillende aanpakken te werken, zoals:

Vaderlijkheid: burgemeester Hemmen van Sliedrecht stuurde jongeren een brief met vuurwerkregels. Humor:
Burgemeesters Sijbom (Losser) en Wienen (Katwijk) maakten elk een grappig filmpje over vuurwerkvandalisme.
Dialoog: burgemeester Naafs (Utrechtse Heuvelrug) interviewde jongeren over een fijne jaarwisseling voor een video op Instagram.

Mijn tip: jongeren communiceren zelf het effectiefst naar jongeren. Zet dus jongeren in als lokale ambassadeurs voor verantwoord vuurwerkgebruik.

Tip 7: Deel actief vuurwerkbrillen uit

Preventie van vuurwerkletsel hoeft helemaal niet duf te zijn. Met ‘Knalplanga’ maakte rapper Donnie van de vuurwerkbril een hip accessoire dat cool is om door kinderen gedragen te worden. Je hoeft ze alleen nog te verspreiden! Veel burgemeesters hadden er in de laatste schoolweek van 2018 zichtbaar plezier in naar scholen en markten te gaan om brilletjes uit te delen en burgers fijne feestdagen te wensen. Zo kan het dus ook.

Tip 8: Zet slimme middelen in om overlast op te sporen

Nieuwe technieken helpen de politie om effectiever te reageren op vuurwerkoverlast. Zo zet de gemeente Maassluis een mobiele camera in en gebruiken veel gemeenten online meldpunten voor vuurwerkoverlast. Verschillende burgemeesters maken gebruik van microfoons om illegale afsteek rondom de jaarwisseling te monitoren. Er lopen proeven in Rotterdam, Schiedam, Maassluis, Vlaardingen, Sliedrecht, Breda, Leiden Veenendaal en Leeuwarden om met detectieapparatuur te meten waar het knalt en hoe hard dat gaat. Schiedam vindt het systeem (zo’n dertig duizend euro per jaar) overigens te duur en stopt er weer mee.

Blogs